ارده و شیره، ترکیبی مقوی با ارزش غذایی بسیار بالا از کنجد آسیاب شده (ارده) و شیره طبیعی (شیره انگور، خرما، انجیر یا توت) است که در خاورمیانه به ویژه ایران، ترکیه و کشورهای عربی، محبوبیت زیادی دارد و حتی در طب سنتی ایران نیز بسیار به آن توجه می شود.

ارده چیست و از چیزی بدست می آید؟
ارده کنجد یکی از فرآورده های طبیعی است که از دانه های کنجد پوست کنده و آسیاب شده به دست می آید. این ماده کرم رنگ و خمیری شکل، سرشار از چربی های سالم، پروتئین و مواد معدنی است.
این ماده غذایی به دلیل بافت نرم و طعم ملایم خود، به تنهایی یا در ترکیب با مواد دیگر مانند عسل، چهار شیره (شیره انگور، توت، خرما و انجیر)، شیرعسل یا هر ماده شیرین طبیعی دیگر همراه با گردو مورد استفاده قرار می گیرد و در تهیه بسیاری از غذاها و شیرینی های سنتی نقش اساسی دارد.

شیره چیست و از چه چیزی بدست می آید؟
شیره نیز محصولی طبیعی است که از عصاره گیری میوه هایی مانند انگور، توت، خرما یا انجیر تولید می شود که با حفظ طعم و خواص اصلی میوه، سرشار از قندهای طبیعی، ویتامین ها و مواد معدنی مفید مانند آهن، پتاسیم و منیزیم می باشد.
این فرآورده به عنوان یک شیرین کننده طبیعی و سالم جایگزینی مناسب برای شکر سفید است و به دلیل خواص درمانی گسترده، از قرن ها پیش در رژیم های غذایی مردم خاورمیانه و شمال آفریقا جایگاه ویژه ای داشته است و همچنان به عنوان یک منبع تغذیه ای کامل و طبیعی، مورد استفاده قرار می گیرد.

ترکیبات و ارزش غذایی ارده و شیره
ارده شیره به دلیل ترکیب مواد مغذی متنوع، یکی از کامل ترین و مفیدترین خوراکی های طبیعی محسوب می شوند. این دو ماده، به تنهایی دارای ارزش غذایی بالایی هستند و با ترکیب شان، منبعی غنی از انرژی و مواد مورد نیاز بدن را تأمین می کنند.

اما ترکیبات مغذی ارده و شیره چه چیزهایی هستند:

  • آمینو اسیدهای ضروری: منبعی عالی از آمینو اسیدهای ضروری که بدن قادر به تولید آن ها نیست.
  • چربی های سالم: حاوی چربی های غیراشباع به ویژه اسیدهای چرب امگا 6.
  • پروتئین ها: سرشار از پروتئین های گیاهی
  • ویتامین های گروه B: حاوی ویتامین های تیامین (B1)، نیاسین (B3) و فولات (B9).
  • مواد معدنی ضروری: منیزیم، فسفر، مس و منگنز، آهن و کلسیم
  • فیبر غذایی
  • آنتی اکسیدان ها
ارزش غذایی ترکیب ارده و شیره (برای ۱۰۰ گرم):
  • کالری: حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ کیلوکالری
  • چربی: حدود ۲۵ تا ۳۰ گرم (چربی اشباع: ۳ تا ۵ گرم / چربی غیراشباع: ۲۰ تا ۲۵ گرم)
  • پروتئین: حدود ۱۰ تا ۱۵ گرم
  • کربوهیدرات: حدود ۴۰ تا ۵۵ گرم (قند: ۳۰ تا ۴۵ گرم / بسته به نوع شیره)
  • فیبر: حدود ۵ تا ۷ گرم
  • کلسیم: حدود ۸۰ تا ۱۰۰ میلی گرم
  • آهن: حدود ۲ تا ۳ میلی گرم
  • منیزیم: حدود ۶۰ تا ۸۰ میلی گرم

خواص و فواید ارده شیره برای سلامتی مردان و زنان
1- تقویت سیستم قلبی عروقی، تنظیم فشار خون و کلسترول
ترکیب ارده و شیره به دلیل وجود چربی های غیر اشباع مفید و آنتی اکسیدان های قوی مانند سزامین و سزامولین که در کنجد یافت می شوند، برای سلامت قلب بسیار مفید است و خطر حملات قلبی و سکته را کاهش می دهد. این ترکیبات با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) از تجمع چربی در رگ ها و بروز بیماری هایی مانند تصلب شرایین جلوگیری می کنند.

پتاسیم و منیزیم موجود در ارده شیره باعث تنظیم فشار خون و پتاسیم موجود در آن، باعث کاهش اثر سدیم در بدن می شود و منیزیم نیز با شل کردن دیواره های عروق، جریان خون را بهبود می بخشد. پس خواص این ترکیب برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می برند یا در معرض خطر بیماری های قلبی و عروقی هستند، گزینه ای سالم است​​.

2- پیشگیری از کم خونی
شیره به ویژه شیره انگور و خرما منبعی غنی از آهن است که برای تولید هموگلوبین و انتقال اکسیژن به سلول ها ضروری است. مصرف ارده و شیره علی الخصوص برای زنان باردار، کودکان و افراد مبتلا به کم خونی توصیه می شود. این خاصیت می تواند خستگی مزمن ناشی از کمبود آهن را کاهش داده و انرژی کلی بدن را افزایش دهد​​.

3- تأمین انرژی مورد نیاز روزانه
به دلیل وجود قندهای طبیعی در شیره و چربی های سالم در ارده، این خوراکی منبعی عالی برای تأمین انرژی فوری است. این خاصیت به ویژه برای افرادی که فعالیت بدنی بالا دارند، ورزشکاران و حتی دانش آموزان در حال تحصیل بسیار مؤثر است.
قندهای طبیعی موجود در شیره به سرعت جذب می شوند و چربی های ارده انرژی پایدارتری را در طول روز فراهم می کنند​​.

4- بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست
فیبر غذایی موجود در شیره و ارده باعث بهبود عملکرد روده ها و کاهش مشکلات گوارشی مانند یبوست می شود. این ترکیب همچنین محیط مناسبی برای رشد باکتری های مفید روده فراهم کرده و به جذب بهتر مواد مغذی کمک می کند. مصرف منظم ارده شیره می تواند به کاهش التهابات گوارشی و پیشگیری از بیماری های مزمن دستگاه گوارش کمک نماید.

5- کمک به رشد و تقویت استخوان ها
کلسیم و منیزیم موجود در ارده و شیره نقش کلیدی در سلامت استخوان ها دارند زیرا کلسیم باعث استحکام استخوان ها و دندان ها می شود، در حالی که منیزیم به جذب بهتر کلسیم در بدن کمک می کند. این ترکیب برای پیشگیری از پوکی استخوان در سالمندان و همچنین برای رشد استخوان ها در کودکان بسیار مؤثر است. علاوه بر این، فسفر موجود در این خوراکی به تعادل مواد معدنی در بدن کمک می کند​​.

6- تقویت سیستم ایمنی بدن
آنتی اکسیدان های موجود در ارده و شیره، مانند پلی فنول ها و ویتامین های گروه B، آهن، کلسیم و روی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کنند. این ترکیبات با مبارزه با رادیکال های آزاد، بدن را در برابر بیماری ها و عفونت ها محافظت کرده و در فصل های سرد سال، باعث می شود که سرما نخورید.


7- جلوگیری از پیری زودرس و بهبود سلامت پوست و مو
مصرف منظم این خوراکی باعث کاهش خشکی و چین و چروک پوست صورت، تقویت ریشه مو و جلوگیری از ریزش مو می شود​​. همچنین مواد معدنی مانند روی و مس موجود در ارده و شیره، به تولید کلاژن کمک کرده و باعث جوان سازی پوست می شود.

در روی دیگر سکه، داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی آن، به عنوان یک ضدآفتاب طبیعی عمل کرده و از پوست در برابر آسیب های نور خورشید محافظت می کند و پیری را به تعویق می اندازد.

8- بهبود عملکرد دستگاه گردش خون و جلوگیری از لخته شدن خون
ترکیب ارده و شیره خاصیت آنتی ترومبوتیک دارد و به جلوگیری از لخته شدن خون در بدن کمک می کند. این ویژگی برای بهبود جریان خون، کاهش خطر سکته های مغزی و قلبی بسیار مفید است​.

9- کاهش التهاب و دردهای مفصلی
این ترکیب به دلیل طبیعت ضدالتهابی خود، برای کاهش دردهای مفصلی، رماتیسم و التهاب های بدن مفید است. مصرف منظم آن می تواند در بهبود سلامت عمومی مفاصل و عضلات مؤثر باشد​​.

10- افزایش شیر مادران
همانطور که گفتیم، کنجد کوبیده شده و ساییده شده (ارده) سرشار از پروتئین های گیاهی، اسیدهای چرب غیراشباع، ویتامین E و مواد معدنی مانند کلسیم، آهن و منیزیم است که برای رشد و تکامل جنین ضروری هستند. همچنین انواع مختلف شیره ها حاوی قندهای طبیعی، ویتامین ها و مواد معدنی مانند آهن و کلسیم هستند که سیستم ایمنی بدن مادر تازه فارغ شده را از هر لحاظ تقویت می کنند. ترکیب ارده و شیره به افزایش شیر مادران کمک می کند. 

11- حفظ سلامت دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی
ارده و شیره حاوی کلسیم و فسفر هستند که به تقویت مینای دندان کمک کرده و خطر پوسیدگی دندان ها را کاهش می دهند​.

12- کاهش التهاب معده و روده
ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در این خوراکی به ترمیم زخم های معده و کاهش التهابات معدوی و روده ای کمک می کنند. این خاصیت علاوه بر بهبود عملکرد دستگاه گوارش، خاصیت درمانی برای اختلالات کبد و کلیه هم دارد.

بهترین زمان مصرف ارده شیره
به دلیل طبیعت گرم این خوراکی، مصرف آن در روزهای سرد سال برای گرم نگه داشتن بدن و جلوگیری از احساس سرما توصیه می شود​​. اما در روزهای عادی سال چطور؟ به‌ طور متوسط، مصرف ۳ تا ۷ قاشق غذاخوری در هفته برای اکثر افراد مناسب است.

مصرف ارده شیره در اول صبح به عنوان صبحانه
مصرف ارده شیره در صبحانه به دلیل داشتن ترکیبات انرژی زا مانند قندهای طبیعی و چربی های سالم، بهترین زمان برای شروع روز با انرژی است؛ علی الخصوص اگر کارتان فیزیکی باشد. این ترکیب از افت قند خون در طول صبح جلوگیری کرده و تمرکز را بهبود می بخشد​​.

مصرف ارده شیره در عصر یا میان وعده
برای تأمین انرژی در طول روز یا به عنوان یک میان وعده سالم، مصرف ارده و شیره مناسب است. این ترکیب می تواند ساعت ها حس سیری به شما داده و گرسنگی را کاهش دهد و به بهبود سطح انرژی کمک کند​.

مصرف ارده شیره قبل از ورزش
ورزشکاران می توانند ارده و شیره را به عنوان منبعی سریع برای تأمین انرژی قبل از تمرینات ورزشی استفاده نمایند. این خوراکی انرژی لازم برای فعالیت بدنی را تأمین کرده و به بهبود کارایی بدن کمک می کند​​. همچنین بعد از ورزش، این ترکیب به بازسازی ذخایر انرژی و ترمیم عضلات کمک می کند. به زبانی ساده تر، پروتئین موجود در ارده و قندهای طبیعی شیره، مواد مغذی از دست رفته بدن را در کوتاه ترین زمان جبران می کنند.

عوارض و مضرات استفاده زیاد از ارده و شیره برای سلامتی بدن
چاقی و افزایش وزن
ارده و شیره کالری بسیار بالایی دارند و مصرف بیش از حد آن ها می تواند منجر به اضافه وزن شود، به ویژه در افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند یا سبک زندگی کم تحرکی دارند​​.

مشکلات گوارشی
مصرف بیش از حد ممکن است باعث نفخ یا سنگینی معده شود، به ویژه در افرادی که دستگاه گوارش حساس دارند​.

مشکلات صفراوی
ارده و شیره به دلیل طبع گرم، می توانند در افراد گرم مزاج موجب افزایش صفرا، خارش بدن یا حتی جوش های پوستی شوند. در موارد شدید، زیاده روی در مصرف می تواند منجر به مشکلات جدی تر مانند سرگیجه یا التهاب کبد شود​​.

افزایش قند خون
شیره، به ویژه در ترکیب با ارده، حاوی مقادیر زیادی قند طبیعی است که می تواند باعث افزایش سطح قند خون شود. این امر به ویژه برای افراد دیابتی یا دارای مقاومت به انسولین خطرناک است​.

احتمال بروز آلرژی
افرادی که به کنجد یا ترکیبات موجود در شیره حساسیت دارند، ممکن است پس از مصرف ارده و شیره دچار واکنش های آلرژیک شوند، از جمله خارش، قرمزی پوست یا علائم گوارشی​.

ایجاد عدم تعادل در طبع بدن
مصرف مداوم و زیاد این خوراکی بدون در نظر گرفتن طبع بدن می تواند تعادل مزاج را برهم بزند. برای افراد گرم مزاج توصیه می شود که ارده و شیره را با مواد سرد مانند سرکه یا ماست ترکیب کنند تا تعادل حفظ شود​.

شرایط نگهداری ارده و شیره در محیط های مختلف
برای حفظ کیفیت و جلوگیری از فاسد شدن ارده و شیره، باید شرایط زیر رعایت شود؛ زیرا می توانید کیفیت و طعم ارده و شیره را برای مدت طولانی حفظ کنید.
  • نگهداری در جای خشک و خنک: به دلیل وجود اسیدهای چرب غیراشباع در این ترکیب، بهتر است ارده و شیره در محیطی خشک و خنک نگهداری شوند تا از اکسید شدن چربی ها جلوگیری شود​​.
  • دور از نور مستقیم خورشید: قرار گرفتن در معرض نور خورشید و گرما می تواند باعث فاسد شدن روغن کنجد موجود در ارده و کاهش کیفیت شیره شود​​.
  • جلوگیری از ورود رطوبت: برای جلوگیری از رشد باکتری ها یا تغییر بافت، از تماس ارده و شیره با رطوبت یا استفاده از قاشق مرطوب خودداری کنید​.
  • محکم بستن درب ظرف: پس از هر بار استفاده، درب ظرف را کاملاً محکم ببندید تا از ورود هوا و آلودگی جلوگیری شود​.
  • عدم نگهداری در یخچال: نگهداری در یخچال می تواند باعث سفت شدن بافت ارده و شیره شود. بنابراین بهترین مکان، دمای اتاق با تهویه مناسب است​.
  • توجه به تاریخ مصرف: ارده و شیره بهتر است در مدت حداکثر 6 ماه پس از خرید حتماً باید مصرف شوند. پس هنگام خرید، به تاریخ تولید و انقضا دقت کنید​.